Matrixformules gebruiken in Excel: Wanneer en waarom

Wat is een Matrixformule?

In Excel zijn matrixformules een manier waardoor je meerdere berekeningen tegelijkertijd kunt uitvoeren in plaats van steeds afzonderlijke formules te gebruiken.

Dit komt er met andere woorden op neer dat een matrixformule berekeningen uitvoert uit op een reeks van waarden in plaats van op één waarde per keer. Dit kan handig zijn als je complexe berekeningen wilt doen zonder hulpkolommen of aparte berekeningen.

Het is handig om te weten dat in Excel een matrix een verzameling van gegevens is, die vaak bestaat uit rijen en kolommen. Wanneer je een matrixformule invoert, kan deze in één keer meerdere cellen of een compleet data bereik verwerken, waardoor je dus veel efficiënter kunt werken.

Waarom zijn Matrixformules handig?

Matrixformules zijn handig als je regelmatig grote hoeveelheden data bewerkt of als je data analyseert en wilt besparen op het aantal kolommen en formules dat je gebruikt. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn in de volgende situaties:

• Het optellen van waarden op basis van bepaalde criteria
• Snel berekenen van gemiddelde of minimumwaarden binnen een reeks
• Complexere bewerkingen zoals het vermenigvuldigen van hele cellenreeksen

Hierna leer je wanneer je matrixformules kunt gebruiken en hoe je ze invoert. Als dit onderwerp je interesseert, kun je ook een kijkje nemen bij mijn formulecursus, waarin ik stap-voor-stap uitleg geef over basis- en gevorderde formules in Excel.

Matrixformules invoeren

Matrixformules invoeren in Excel werkt anders afhankelijk van de versie die je gebruikt. In Excel 365 is het proces makkelijker gemaakt, terwijl oudere Excel versies een speciale toetscombinatie vereisen om matrixformules in te voeren.

Matrixformules in Excel 365

In Excel 365 is het invoeren van matrixformules eenvoudig. Je hoeft enkel de formule in te voeren en op Enter te drukken. Excel 365 herkent vervolgens automatisch dat het om een matrixformule gaat. Je hebt hierbij dus geen speciale toetscombinatie meer nodig.

Matrixformules in oudere Excel-versies:

In oudere versies van Excel, zoals Excel 2019 en eerder, werkt het invoeren van matrixformules iets anders. Hier moet je wel de speciale toetscombinatie Ctrl+Shift+Enter gebruiken om de formule in te voeren. Zonder deze combinatie zal de formule niet als matrixformule worden herkend en werkt hij dus niet zoals verwacht.

Voorbeeld

Aan de hand van een voorbeeld zal duidelijk worden hoe matrixformules precies werken en hoe je het kunt toepassen.

Stel je hebt een lijst met producten in kolom A, het aantal verkochte eenheden in kolom B, en de prijs per eenheid in kolom C. Dit ziet er als volgt uit:

In dit voorbeeld willen we het totaal bedrag van alle producten berekenen.

Veel mensen gebruiken hiervoor een ‘help kolom‘, waarmee je eerst het totaal per product berekent door het aantal te vermenigvuldigen met de prijs. En vervolgens met de functie SOM het totaal van alle producten bij elkaar op te tellen.

Hier is niets mis mee en het is een veilige optie, maar het kan sneller met behulp van een matrixformule.

• Typ in een cel, bijvoorbeeld C12 de formule =SOM(B2:B11*C2:C11)
• Als je Excel 365 gebruikt, kun je nu gewoon op Enter drukken.
• Gebruik je een andere versie van Excel, dan moet je de combinatie Ctrl+Shift+Enter gebruiken. Hierdoor wordt de formule omgezet in een matrixformule en voegt Excel accolades {} om de formule heen, zodat deze eruitziet als {=SOM(B2:B11*C2:C11)}.

Let op: Je kunt de accolades niet zelf toevoegen door ze te typen. Excel voegt deze automatisch toe als je Ctrl+Shift+Enter gebruikt. Probeer je dit handmatig te doen, dan zal Excel de formule niet als matrixformule herkennen.

Dit zie je niet in mijn onderstaande voorbeeld, omdat ik gebruik maak van Excel 365.

Het resultaat is dat Excel automatisch de omzet per product berekent (door B2*C2, B3*C3, enz. uit te voeren) en telt deze bedragen op om het totale bedrag in cel C12 te tonen.

Wanneer wel of geen matrixformules gebruiken

Matrixformules kunnen je werk in Excel aanzienlijk efficiënter maken door verschillende stappen te combineren in één formule.

Het voordeel hiervan is dat je werkblad ‘schoner’ blijft. Je hebt namelijk geen hulpkolommen nodig om tussenberekeningen te maken, waardoor je meer ruimte bespaart en het dus overzichtelijk blijft.

Maar wanneer zijn matrixformules nou de beste keuze, en wanneer kun je beter kiezen voor een andere aanpak?

De voordelen van matrixformules

• Efficiëntie en overzicht: Matrixformules helpen je sneller te werken door meerdere bewerkingen in één formule te combineren. Dit maakt je werkblad overzichtelijker, omdat je minder hulpkolommen nodig hebt voor tussentijdse berekeningen.
• Ideaal voor complexe berekeningen: Als je bijvoorbeeld gegevens op basis van meerdere criteria wilt optellen of filteren, kunnen matrixformules dit vaak direct en zonder extra stappen.
• Flexibiliteit in opmaak: Omdat matrixformules berekeningen direct op de gegevens uitvoeren, kun je gemakkelijk data aanpassen zonder steeds tussenstappen bij te werken. Dit maakt je bestand eenvoudiger te onderhouden.

Wanneer geen matrixformules gebruiken?

Hoewel matrixformules je werk kunnen versimpelen, zijn ze niet altijd de beste keuze. In sommige situaties zijn traditionele berekeningen juist handiger, vooral als je je Excel-bestand deelt met anderen.

• Duidelijkheid bij samenwerking: Als je je werkblad deelt met collega’s of klanten, kunnen hulpkolommen juist nuttig zijn om je berekeningen inzichtelijk te maken. Zo kan de andere persoon direct zien hoe je tot het eindresultaat bent gekomen zonder de matrixformule in detail te hoeven begrijpen.
• Extra informatie weergeven: Soms is het handig om tussenberekeningen zichtbaar te houden, zoals het totaalbedrag per product in ons eerdere voorbeeld. Door dit wel weer te geven, kun je inzicht geven in de details van je berekening, wat in sommige gevallen juist gewenst is.
• Beginner: Als je nog niet zoveel ervaring hebt met het werken in Excel, kan het gebruik van reguliere kolommen en eenvoudige formules helpen om stapsgewijs te leren hoe berekeningen werken. Het gebruik maken van matrixformules kan nadat je de basis goed onder de knie hebt.

Persoonlijke voorkeur en situatie

Het gebruik van matrixformules is uiteindelijk een keuze die afhangt van je persoonlijke voorkeur en de situatie waarin je werkt. Soms zijn matrixformules de goede oplossing om efficiënt te werken, terwijl een andere keer afzonderlijke berekeningen of hulpkolommen nuttiger zijn voor jezelf en anderen die het bestand gebruiken.

Persoonlijk gebruik ik wel matrixformules voor bestanden die ik alleen zelf gebruik. Indien ik een bestand deel met iemand, dan geef ik de voorkeur voor traditionele formules. Dit kost wellicht iets meer tijd, maar dan weet ik dat de ander het makkelijker begrijpt en eventueel ook makkelijker aanpassingen kan doen indien dat nodig is. Je kunt er namelijk moeilijk vanuit gaan dat iedereen direct begrijpt dat er matrixformules worden gebruikt of dat ze dit soort formules überhaupt kennen.

Wil je dieper ingaan op het werken met functies en formules in Excel? In mijn online cursus leer je niet alleen basisformules, maar ook hoe je geavanceerde technieken zoals matrixformules kunt toepassen.

Bekijk cursus